Τα πέντε στοιχεία στην Παραδοσιακή Κινέζικη Ιατρική



           Η θεωρία των πέντε (5) στοιχείων (φωτιά, γη, μέταλλο, νερό και ξύλο) αναφέρει ότι αυτά είναι τα βασικά υλικά από τα οποία αποτελείται ο φυσικός μας κόσμος.
Σε αυτόν τον υλικό κόσμο τα πέντε στοιχεία έχουν μεταξύ τους σχέσεις, όπου το ένα θρέφει και ελέγχει το άλλο με στόχο τη διατήρηση της ισορροπίας. Παραδείγματος χάριν, το ξύλο βοηθά στη δημιουργία της φωτιάς και το νερό στην ανάπτυξη του ξύλου (σε αυτή τη σχέση τα στοιχεία θρέφουν το ένα το άλλο). Παράλληλα, σε μία πολύ ζεστή μέρα θα έρθει η βροχή για να τη δροσίσει. Έτσι, το νερό ελέγχει τη φωτιά, όπως παρόμοια η φωτιά λιώνει το μέταλλο (από τη σχέση ελέγχου), ενώ η συμπαγής γη μπορεί να ελέγξει και να επιβραδύνει τη ροή του νερού. Κατά αυτόν τον τρόπο τα στοιχεία αλληλοελέγχονται.
Οι άνθρωποι ζούμε σε ένα ιδιαίτερο φυσικό περιβάλλον, από το οποίο εξαρτάται απόλυτα η ύπαρξή μας. Οι διατροφικές μας συνήθειες, ο τρόπος ζωής, οι φυσιολογικές τάσεις, καθώς και τα ψυχολογικά σχήματα συμπεριφοράς διαμορφώνονται επίσης από το φυσικό μας περιβάλλον. Ακόμη και οι ασθένειες που εκδηλώνουμε έχουν άμεση σχέση με τον τρόπο της ζωής μας.
Εάν το φυσικό μας περιβάλλον αλλάξει, σταδιακά θα προσαρμοστούμε και εμείς, αλλάζοντας σύμφωνα με το νέο περιβάλλον, ενώ και οι ασθένειες προσαρμόζονται εξίσου στις νέες συνθήκες. Αυτός είναι ο λόγος που οι άνθρωποι συμπεριφέρονται διαφορετικά στις διάφορες περιοχές του κόσμου και που όσοι ζουν σε τροπικές χώρες διαμορφώνουν διαφορετικές συνήθειες σε σχέση με αυτούς που ζουν στη Δύση.
Λόγω των διαφορετικών κλιματικών συνθηκών οι άνθρωποι στις τροπικές χώρες καταναλώνουν διαφορετικά είδη τροφών και εργάζονται διαφορετικές ώρες. Ο ρυθμός ζωής είναι πιο χαλαρός και οι άνθρωποι τρώνε περισσότερα δημητριακά, φρούτα και λαχανικά, ενώ περνούν μεγάλο μέρος της μέρας τους έξω και είναι περισσότερο εκτεθειμένοι στα φυσικά στοιχεία κατά τη διάρκεια όλου του χρόνου. Έτσι, υποφέρουν κυρίως από δερματολογικά προβλήματα και ασθένειες του γαστρεντερικού συστήματος.
Αντίθετα, στη Δύση οι άνθρωποι αντιπαλεύουν το κρύο και τον άνεμο, προτιμούν το κρέας και τα προϊόντα γάλακτος, παραμένουν περισσότερο χρόνο σε εσωτερικό και τεχνητά κλιματιζόμενο περιβάλλον, ταξιδεύουν με αυτοκίνητο, ζουν με έντονο άγχος και ξεχνούν να χαλαρώνουν. Συνεπώς, οι συνήθεις ασθένεις σε αυτή την περίπτωση είναι φυσικά τα καρδιακά προβλήματα, η υψηλή αρτηριακή πίεση, οι κεφαλαλγίες λόγω έντασης κ.λ.π.
Εάν κάποιος από τη Δύση μεταναστεύσει στην Ινδία θα προσαρμοστεί σταδιακά στη νέα του πατρίδα σε μία περίοδο 10 ετών. Τα παραπάνω παραδείγματα μας δείχνουν ότι ο άνθρωπος εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από το φυσικό του περιβάλλον, του οποίου αποτελεί κομμάτι. Εάν το φυσικό μας περιβάλλον αλλάξει, θα αλλάξουμε και εμείς, προσαρμοζόμενοι ανάλογα. Επομένως θα πρέπει να υπάρχει κάποια αντιστοιχία ανάμεσα στη φύση και τον άνθρωπο. Εάν ο φυσικός μας κόσμος απαρτίζεται από τα πέντε στοιχεία, τότε αυτά θα πρέπει να αντιπροσωπεύονται και μέσα μας.
Η μελέτη των πέντε στοιχείων αφορά τη συσχέτιση και κατηγοριοποίηση των οργάνων και των ιστών του σώματος, τις φυσιολογικές τους λειτουργίες και τις παθολογικές τους δυσλειτουργίες.
Ειδικότερα:
·        Στο στοιχείο φωτιά ανήκουν η καρδιά και το λεπτό έντερο.
·        Στο στοιχείο γη ανήκουν ο σπλήνας και το στομάχι.
·        Στο στοιχείο μέταλλο ανήκουν οι πνεύμονες και το παχύ έντερο.
·        Στο στοιχείο νερό ανήκουν οι νεφροί και η ουροδόχος κύστη.
·        Στο στοιχείο ξύλο ανήκουν το ήπαρ και η χοληδόχος κύστη.
Αυτά τα στοιχεία έχουν μία σχέση μεταξύ τους και μία αλληλοεξάρτηση, όπου η ενέργεια ρέει από το ένα όργανο στο άλλο και θα πρέπει να υπάρχει μία ισορροπία. Η ύπαρξη ενεργειακής ισορροπίας είναι και υγεία για τον οργανισμό.
Κάτι ανάλογο έλεγε και ο δικός μας Ιπποκράτης, ο οποίος εξηγούσε ότι εκείνο που διατηρεί την υγεία είναι η ισομερής κατανομή και η ακριβής μείξη μέσα στο σώμα των δυνάμεων του ξηρού, του υγρού, του κρύου, του γλυκού, του πικρού, του ξινού και του αλμυρού. Την αρρώστια την προκαλεί η επικράτηση του ενός. Μέσα στον άνθρωπο υπάρχει το πικρό, το αλμυρό, το γλυκό, το ξινό, το στυφό και το άνοστο και τα συστατικά αυτά αναμειγνύονται και ενώνονται μεταξύ τους με αποτέλεσμα ούτε να φαίνονται ούτε να βλάπτουν τον άνθρωπο. Όταν όμως κάποιο από όλα διαχωριστεί και μείνει μόνο του, τότε φαίνεται να προκαλεί βλάβη. Ο Ιπποκράτης τόνιζε την ισορροπία αυτών μέσα στον οργανισμό (π.χ. αν τρώμε πολλά γλυκά τότε θα επέλθει ανισορροπία). Με άλλα λόγια, την επικράτηση του γλυκού σε βάρος του πικρού θα την πληρώσουμε πολύ ακριβά.
Το ίδιο αναφέρει και η Παραδοσιακή Κινέζικη Ιατρική δεδομένου ότι οι πέντε αυτές γεύσεις αντιστοιχούν στα πέντε στοιχεία. Έτσι, το πικρό ανήκει στο στοιχείο φωτιά (καρδιά, λεπτό έντερο), το γλυκό στο στοιχείο γη (σπλήνας, στομάχι), το αλμυρό στο στοιχείο νερό (νεφρός, ουροδόχος κύστη), το πικάντικο στο στοιχείο μέταλλο (πνεύμονας, παχύ έντερο) και το ξινό αντιστοιχεί στο στοιχείο ξύλο (ήπαρ, χοληδόχος κύστη). 
Βλέπουμε, λοιπόν, ότι υπάρχει παρόμοια φιλοσοφία ανάμεσα στην Παραδοσιακή Κινέζικη Ιατρική και την Ιπποκρατική Ιατρική.