Όπως όλοι οι λαοί, έτσι και οι Κινέζοι, διαθέτουν πλούσιους
μύθους. Ένας τέτοιος μύθος του 5ου μ.χ. αιώνα περιγράφει τον τρόπο με τον οποίο
ένας φημισμένος ιατρός της αρχαίας Κίνας, ο Ζεν Γκουάν (Zhen Quan), θεραπεύσει
τον ώμο του αυτοκράτορα της επαρχίας Λον Τζον. Ο Ζεν Γκουάν προσκλήθηκε στα
ανάκτορα, επειδή τον τελευταίο καιρό ο Αυτοκράτορας αντιμετώπιζε έντονο άλγος
στον ώμο με συνέπεια την αδυναμία άσκησης των διοικητικών και στρατιωτικών του
καθηκόντων
Ο ιατρός μετά από προσεχτική εξέταση, παρήγγειλε στον
Αυτοκράτορα να σημαδέψει με το τόξο του το κέντρο ενός στόχου, ενώ ο ίδιος
στήθηκε πίσω του. Την στιγμή που ο αυτοκράτορας σήκωσε το χέρι του για να
στοχεύσει ο ιατρός έβαλα ταχύτατα και με περίσσεια δύναμη και δεξιοτεχνία μια
βελόνα σε ένα σημείο βελονισμού γνωστό ως Γκάν Γιού (σημείο του μεσημβρινού
παχέος εντέρου Νο 15) που βρίσκεται κάτω από την ακρωμιοκλειδική άρθρωση στην
κορυφή του ώμου. Το αποτέλεσμα ήταν άμεσο και εντυπωσιακό. Ο πόνος υποχώρησε
αμέσως και το βέλος βρήκε το κέντρο του στόχου. Η φήμη του Ζεν Γκουάν διασώθηκε.
Η ιστορία του βελονισμού είναι γεμάτη με παρόμοιες ανέκδοτες
ιστορίες που γεννούν στον αναγνώστη πολλά ερωτηματικά
Αυτό που χαρακτήριζε και ακόμα χαρακτηρίζει τους ανατολικούς
λαούς είναι η προσκόλλησή τους στην αξία της εμπειρίας και στην
"όραση" της πραγματικότητας. "έβλεπα", δηλαδή παρατηρούσαν
και επαλήθευαν ότι η φυσική ροή της ζωής εξασφαλίζει την ισορροπία, ότι η φύση
είναι ο μεγάλος δάσκαλος και ότι καλά θα έκαναν να την μελετήσουν και να προσπαθήσουν
να την μιμηθούν
Με αυτές τις αρχές σαν οδηγούς οι πρώτοι θεραπευτές
στράφηκαν στα φυτά (τα οποία δοκίμαζαν οι ίδιοι και οι βοηθοί τους πριν τα
δώσουν στους ασθενείς), στα αφεψήματα, στα έμπλαστρα και γενικά σε μια
πρωτόλεια φαρμακοποιία για την καταπολέμηση της ασθένειας απο τις αρνητικές
επιδράσεις όπως ο άνεμος, οι πλημμύρες, η φωτιά, η ξηρασία και το κρύο
Οι κλασσικοί του βελονισμού ανέφεραν τα πρώτα δεκατρία
σημεία του βελονισμού τα οποία καλούνται Χονέ, που σημαίνει εντύπωμα,
βαθούλωμα, εσοχή.
Από αυτό το σημείο και μετά μπορούμε να μιλήσουμε για την
ιατρική στην Κίνα. Οι Κινέζοι ιατροί, στον αγώνα κατά της ασθένειας δεν
διανοήθηκαν ποτέ να εξουδετερώσουν τις εξωτερικές αιτίες, (π.χ. μικρόβια) που
την προκαλούσαν. Η οποιαδήποτε επέμβαση τους προσανατολιζόταν στην ενίσχυση του
πάσχοντας οργανισμού (αύξηση της αυτοάμυνας θα το λέγαμε σήμερα) με διάφορα
μέσα, ανάλογα με την σοβαρότητα της κατάστασης. Αφού πειραματίστηκαν με διάφορα
φυτά, κατέληξαν εμπειρικά ότι το φυτό Αρτεμισία, είναι το μόνο που δημιουργεί,
στο υπό θεραπεία σημείο την καλύτερη θερμοκρασία και έχει την καλύτερη ταχύτητα
καύσης.
Οι πρώτες βελόνες που χρησιμοποιήθηκαν ήταν φτιαγμένες από πέτρα, από μπαμπού ή από κόκαλο, επεξεργασμένες ώστε να είναι λείες, οξύαιχμες
και λεπτές.
Μετά την ανακάλυψη της μεταλλουργίας, αντικαταστάθηκαν από
χάλκινες, χρυσές ή ασημένιες. Με το συνθετικό πνεύμα τους για ακόμη καλύτερα
αποτελέσματα, ένωσαν το βελονισμό με την καυτηρίαση, δηλαδή τρυπούσαν τα σημεία
βελονισμού και πάνω στην βελόνα έκαιγαν το φυτό αρτεμισία.
Αυτή τη τεχνική καλείται Μόξα και χρησιμοποιείται μέχρι
σήμερα στην Κίνα και αλλού. Βέβαια πολύ γρήγορα κατάλαβαν ότι τα πρώτα 13
σημεία βελονισμού ήταν ανεπαρκή. Η συστηματική εξερεύνηση της επιφάνειας του
δέρματος οδήγησε στην αποκάλυψη πολλών άλλων σημείων, ώσπου έφτασαν τον αριθμό
365, μια σύμπτωση (τυχαία), με τον αριθμό των ημερών ενός έτους.
Ο Αυτοκράτορας Χουάνγκ-Ντι που βασίλεψε όπως λέγεται από το
2696 μέχρι το 2598 π.χ. το στοιχείο του ήταν η Γη (σύμφωνα με την θεωρία των 5
στοιχείων), γι' αυτό και έγινε γνωστός ως κίτρινος αυτοκράτορας (από το χρώμα
του στοιχείου γη που είναι το κίτρινο). Λέγεται ότι η σοφία και η δίψα του για
την μάθηση ήταν μεγάλες. Μια μέρα, εμπνευσμένος από το σχήμα της μεγάλης άρκτου
στο ουρανό σχεδίασε έναν χάρτη με την εικόνα της και τον τοποθέτησε πάνω σε
τροχούς (του αποδίδεται η εφεύρεση της άμαξας με τροχούς).
Αν και δεν έχει ξεκαθαριστεί απο τους ιστορικούς αν
πρόκειται για υπαρκτό ή μυθικό πρόσωπο, θεωρείται ότι κατασκεύασε το πρώτο
πλανητάριο, μελέτησε το πλήθος των μουσικών οργάνων και επινόησε της χορδές και
τους ήχους, εισήγαγε το νομισματικό σύστημα στην Κίνα. Κατά την βασιλεία του η
Κίνα απέκτησε υπόσταση κράτους αφού επεξέτεινε τα όρια τις αυτοκρατορίας και
συνένωσε τις διάφορες φυλές που κατοικούσαν στην περιοχή του Κίτρινου ποταμού.
Ο Χουάνγκ-Ντι, έχοντας πάθος με την επιστήμη εξερεύνησε τις
όψεις της τότε ιατρικής. Με τον υπουργό υγείας Τσι-Πο έκαναν φλογερές
συζητήσεις, που περιστρέφονταν γύρω από την τέχνη του βελονισμού και τις επιρροές
τω εξωγενών βλαπτικών ενεργειών στο ανθρώπινο σώμα. Μεταξύ των δύο αυτών σοφών
προσώπων γίνεται συζήτηση για πολύπλοκα ιατρικά θέματα με τρόπο επιστημονικό
και πρακτικό εκφράζουν τις απόψεις τους και εκθέτουν τις γνώσης τους σε μια
πορεία απο την αμφιβολία στην βεβαιότητα και από την ασάφεια στην σαφήνεια.
Αυτές οι συζητήσεις με μορφή διαλόγου, καταγράφηκαν στο βιβλίο
Μέι Κινγκ όπου θεωρείται το αρχαιότερο ιατρικό βιβλίο στον κόσμο. Το σύγγραμμα
αυτό δεν αποτελεί ιστορικό κειμήλιο, αλλά ένα ζωντανό ιατρικό κείμενο, που
χρησιμοποιείται ακόμα και σήμερα ως οδηγός μύησης στην φιλοσοφία αλλά και στην
πρακτική εφαρμογή της παραδοσιακής Κινέζικης ιατρικής (ιδιαίτερα του
βελονισμού). Διδάσκεται σελίδα-σελίδα σε όλες τις σχολές παραδοσιακής κινέζικης
ιατρικής στην Κίνα αλλά και σε άλλες χώρες του κόσμου. Ιστορικά ο πρώτος
γνωστός Κινέζος γιατρός είναι ο Πιεν-Τσιάο (403-321 π.χ.) που χαρακτηρίζεται ο
Ιπποκράτης της αρχαίας Κίνας. Ακολουθεί ο εξίσου σημαντικός γιατρός και
περίφημος χειρούργος Χονά-Το(208-141 π.χ.) ο οποίος παρασκεύασε ένα ισχυρό
αναισθητικό συνδυάζοντας κρασί με ινδική κάνναβη και έτσι μπορούσε να κάνει
χειρουργικές επεμβάσεις, να διανοίγει αποστήματα και να περιποιείται τραύματα,
σχεδόν, ανώδυνα. Θα μπορούσαμε να παρουσιάσουμε έναν μακρύ κατάλογο φημισμένων
γιατρών με θεραπευτικό και συγγραφικό έργο. Ενδεικτικά μόνο αναφέρουμε τον Λιν
Τσε Τεν (1518-1597 μ.χ.) ο οποίος έγραψε την πληρέστερη φαρμακολογία της Κίνας
ένα αληθινό έργο ζωής σε 50 τόμους.
Έχει ενδιαφέρον να αναφέρουμε κάποιους σημαντικούς σταθμούς
της ιστορίας του βελονισμού που καταγράφονται σε ιστορικά κείμενα και βιβλία
και αφορούν την πορεία και την εξέλιξη του βελονισμού μέχρι και στις μέρες μας.
Μαρτυρίες για την πλήρη ένταξη του βελονισμού στο ιατρικό
σύστημα της Κίνας έχουμε από την εποχή της δυναστείας των Τσιν (περίπου το
265-420 μ.χ).
Στο κλασσικό σύγγραμμα Zhenjiu Jia Yi Jing για πρώτη φορά καθορίζονται επακριβώς
τα 349 βασικά σημεία βελονισμού.
Την εποχή της δυναστείας των Τσινγκ (618-907 μ.χ.) ιδρύθηκε
το Αυτοκρατορικό Κολλέγιο Ιατρικής η πρώτη ιατρική σχολή της Κίνας με ξεχωριστό
τμήμα βελονισμού.
Στην δυναστεία των Σανγκ (960 - 1279 μ.χ.) ο βελονισμός
εφαρμόζεται και από μεγάλο μέρος των ιατρών ενώ συστηματικά καταγράφονται τα
αποτελέσματα των θεραπειών και οι τεχνικές βελονισμού. Στα μουσεία Κινέζικης
Παραδοσιακής ιατρικής εκτίθεται ένα εικονογραφημένο εγχειρίδιο σημείων βελονισμού
και μύξα που δημοσιεύτηκε το 1206 μ.χ. Στο σύγγραμμα περιγράφονται τα 354
σημεία βελονισμού. Ένα χρόνο αργότερα το έτος 1207 μ.χ. με βάση τις πληροφορίες
που δίνει το βιβλίο κατασκευάσθηκαν και δύο μπρούτζινα αγαλματίδια που είχαν
επάνω τους τα σημεία βελονισμού και τους μεσημβρινούς και χρησιμοποιούνταν στην
διδασκαλία και στις εξετάσεις. Τα αγαλματίδια περίπου 1.5 μέτρα ύψος το καθένα,
ήταν κούφια και τα σημεία βελονισμού είχανε τρύπες που επικοινωνούσαν με το
κούφιο εσωτερικό. Οι Κινέζοι καθηγητές καλύπτουν το άγαλμα με κερί, βουλώνοντας
με αυτό τον τρόπο τις τρύπες που υπήρχαν στα σημεία βελονισμού και το γέμιζαν
με νερό. Οι σπουδαστές προσπαθούσαν να εντοπίσουν την σωστή θέση των σημείων
βελονισμού και όπου συνέβαινε αυτό έτρεχε νερό από το σημείο.
Στην εποχή της δυναστείας των Μινγκ (1368 - 1644 μ.χ.) ένα
βιβλίο ("Τσεν Τοτέιν Τοι Τσένγκ") περίγραφε τις πολυάριθμες αξιόλογες
και αποτελεσματικές θεραπείες της εποχής. Εδώ τελειώνει η χρυσή περίοδος του
βελονισμού. Για αγνώστους μέχρι σήμερα λόγους από το 1600 και αργότερα η
εφαρμογή του βελονισμού απαγορεύτηκε (δυναστεία των Τσινγκ 1644 - 1911)
Η κυβέρνηση των Τσινγκ ανανέωσε την απαγόρευση και το 1822
έβαλε ένα διάταγμα που απαγόρευε πλήρως την πρακτική εφαρμογή, ενώ το 1929 η
κυβέρνηση του Καναμιγκτάνγκ απαγόρεψε την εφαρμογή της κινέζικης παραδοσιακής
ιατρικής στο σύνολό της (βελονισμός - θεραπεία με μόξα - βότανα)
Η απαγόρευση αυτή ήταν ένα σοβαρό πλήγμα για την εξέλιξη του
βελονισμού, αφού περίπου για 300 χρόνια έμεινε στο περιθώριο επιστημονικής
εξέλιξης
Ο Μάο Τσετούνγκ (1893 - 1976) ακολούθησε ακριβώς αντίθετη
πορεία. Ήταν ένθερμος υποστηρικτής των παραδοσιακών μεθόδων ιατρικής που
συνοψίζονται στο εξής μήνυμά του "Η Κινέζικη Παραδοσιακή Ιατρική και
Φαρμακολογία αποτελούν μια πολύτιμη κληρονομιά. Πρέπει να προσπαθήσουμε να τις διευρύνουμε και να τις αναπτύξουμε σε
νεότερα επίπεδα". Συμβούλευε τα νοσοκομεία του Κόκκινου Σταυρού να
νοσηλεύουν τους Ασθενείς σύμφωνα με κανόνες Κινεζικής και Δυτικής Ιατρικής. Τον
Απρίλιο του 1945 χρονιά κατά την οποία ο Μάο Τσετούνγκ ανακηρύχθηκε πρόεδρος
του κομμουνιστικού κόμματος της Κίνας, ιδρύθηκε στο νοσοκομείο ειρήνης του
Γενάν τμήμα βελονισμού ενώ σε πολυάριθμους δήμους και επαρχίες ιδρύθηκαν πολλά
Ινστιτούτα Ερευνών Βελονισμού. Ο λόγος ήταν απλός. Ο βελονισμός ήταν φθηνός,
εύκολος, προσιτός μερικές φορές ήταν η μοναδική ιατρική βοήθεια που διέθεταν οι
γιατροί του Λαϊκού Απελευθερωτικού Στρατού. Είναι χαρακτηριστικό ότι εφάρμοζαν
βελονισμό στην ελονοσία, τη δυσεντερία, την εντερίτιδα τις μολύνσεις κ.α.
Ο βελονισμός και η κινέζικη Παραδοσιακή Ιατρική συνδέθηκαν
άρρηκτα με την πολιτισμική επανάσταση στην Κίνα και το 1958 στην διάρκεια του
Μεγάλου Άλματος η Κινέζικη Παραδοσιακή Ιατρική τονώθηκε ακόμη περισσότερο, ενώ
ο βελονισμός διαδόθηκε σχεδόν σε όλη την Κίνα.
Τον Μάρτιο του 1968, ο Μάο Τσετούνγκ διαστάσει μια ομάδα
γιατρών του στρατού να πάνε σε ένα σχολείο κωφαλάλων στην πόλη Λιαογιονάν της
επαρχίας Κιρίν για να προσφέρουν τις υπηρεσίες τους. Η ομάδα αποτελείται από τρεις ιατρούς και πέντε νοσηλευτές. Αν και κανείς δεν είχε προηγούμενη πείρα από θεραπείες κωφάλαλων και δεν υπήρχαν στοιχεία για το αν και με ποιο τρόπο ο
βελονισμός θα βοηθούσε τους κωφάλαλους (!!!) άρχισαν να πειραματίζονται, αρχικά
βάζοντας βελόνες στον εαυτό τους και αργότερα στα παιδιά των σχολείων. Έμειναν
στο σχολείο 17 χρόνια κάνοντας βελονισμό στα παιδιά μέρα παρά μέρα. Με επιστολή
τους στον Μάο Τσετούνγκ ανακοινώνουν ότι από τα 168 παιδιά, τα 157 άρχισαν να
ακούνε και τα 149 να ομιλούν.
Από το 1959 οι Κινέζοι άρχισαν να χρησιμοποιούν την
αναισθησία με βελονισμό στις χειρουργικές και οδοντιατρικές επεμβάσεις, ενώ κατασκεύαζαν
το πρώτο μηχάνημα ηλεκτροβελονισμού και την πρώτη συσκευή ανίχνευσης σημείων
του βελονισμού. Το 1970 οι ξυπόλητοι ιατροί ξεπέρασαν το 1.000.000 σε όλη την
Κίνα, ενώ δεκάδες ήρθαν στην Ευρώπη και στην Αμερική για να διδάξουν τον
βελονισμό. Ο λαός της Κίνας αγάπησε και εμπιστεύτηκε στο βελονισμό την υγεία
και την ασθένειά του ακόμα και όταν ο βελονισμός κινδύνευε να χαθεί μετά την
κομμουνιστική επανάσταση. Η επέμβαση του Κινέζου ηγέτη Μάο Τσετούνγκ με το
γνωστό διάγγελμά του "Αφήστε όλα τα λουλούδια να ανθίσουν" επέτρεψε
νόμιμη άσκηση του βελονισμού από τους παραδοσιακούς γιατρούς στο πλάι ήδη της
διδασκόμενης και εφαρμοζόμενης δυτικής ιατρικής. Έτσι μέχρι σήμερα, ο
παραδοσιακός βελονισμός διδάσκεται στα πανεπιστήμια και χαίρει της αποδοχής από
το 1/3 του πληθυσμού της Γης.
Ο Βελονισμός ποτέ δεν σταμάτησε να χρησιμοποιείται στην
Κίνα. Αναλλοίωτος από τον χρόνο, αποτέλεσε πάντα μέρος της εφαρμοσμένης
ιατρικής στην χώρα αυτή
Η Δυνατότητα εφαρμογής του κάτω από οποιεσδήποτε συνθήκες, η
έλλειψη παρενεργειών, το ασήμαντο κόστος και η αποτελεσματικότητα του στην
αντιμετώπιση του οξέος και χρόνιου πόνου ήταν μοναδική ιατρική φροντίδα που για
αιώνες απολάμβανα οι απομακρυσμένες περιοχές της αχανούς κινεζικής υπαίθρου
Στις αρχές του 20ου αιώνα η δυνατότητα επικοινωνίας μεταξύ
λαών με διαφορετικούς πολιτισμούς συντέλεσε στην διάδοση του βελονισμού σε
Ευρώπη και Αμερική.
Έτσι ο βελονισμός έγινε αντικείμενο έρευνας και προβληματισμού
από τον δυτικό ιατρικό κόσμο.
Την αρχική δυσπιστία διαδέχθηκαν οι πρώτες κλινικές
παρατηρήσεις και αναφορές που κέντρισαν την επιστημονική περιέργεια της
ιατρικής κοινότητας.
Η βήμα προς βήμα έρευνα οδήγησε στην διαλεύκανση ενός
μεγάλου μέρους των νευροφυσιολογικών μηχανισμών διαμέσου των οποίων
επιτυγχάνεται η "θεραπεία με βελόνες".
Η δεκαετία του 90 (η οποία χαρακτηρίζεται ως η δεκαετία του
εγκεφάλου) αποσαφήνισε μέρος της νευροβιολογικής βάσης του βελονισμού και είναι
χαρακτηριστικό ότι αυτή ακριβώς η περίοδος αποτέλεσε σταθμό για την αναγνώριση
της μεθόδου από ένα μεγάλο μέρος του ιατρικού κόσμου.
Σύγχρονες τεχνικές απεικόνισης όπως της PET, της TCD, του
ηλεκτρονικού μικροσκοπίου, του μικροσκοπίου φθορισμού αλλά και ανοσολογικές
τεχνικές νευροφαρμακολογίας όπως τεχνικές ανάπτυξης ραδιοανοσοπροσδιορισμών,
ανοσοκυτταροχημείας και σήμανσης μονοκλωνικών αντισωμάτων και πρωτεϊνών μας
δίνουν σήμερα την δυνατότητα να καταγράψουμε τις θεραπευτικές αντιδράσεις που
προκαλεί ο βελονισμός στο νευρικό, ενδοκρινικό και ανοσοποιητικό σύστημα του
ασθενούς. Οι εξελίξεις αυτές μαζί με τον ολοένα αυξανόμενο όγκο βιβλιογραφίας
έχουν δημιουργήσει θετικότατο κλίμα για την αποδοχή και κατά συνέπεια την
εξάπλωση του βελονισμού στην δύση.
Στον ιατρικό κόσμο το 58% των Καναδών, το 46% των Νορβηγών,
το 23% των Σουηδών, το 30% των Άγγλων και το 56% των Αμερικάνων Ιατρών
πιστεύουν στις θεραπευτικές δυνατότητες του βελονισμού. Επίσης το 64% των
Αμερικανικών Πανεπιστημίων Ιατρικής συμπεριλαμβάνουν το βελονισμό στο πρόγραμμα
εκπαίδευσης των φοιτητών ιατρικής (από 16-160 ώρες).
Η Αμερικανική Ενωση Ιατρικής πόνου περιλαμβάνει τον
βελονισμό στην εξεταστέα ύλη για απόκτηση διπλώματος αλγολογίας.
Τα Εθνικά Ινστιτούτα Υγείας της Αμερικής προωθούν και
επιχορηγούν την έρευνα στον βελονισμό.
Η IASP
(International Association For The Study of Pain)
αναγνωρίζει τη σημαντική αναλγητική δράση του βελονισμού και τα περισσότερα
"ιατρεία πόνου" της Ελλάδος και του εξωτερικού χρησιμοποιούν το
βελονισμό και Ηλεκτροβελονισμό για την αντιμετώπιση του οξέος και χρόνιου
πόνου.
Η Επιστημονική πορεία που ακολούθησε ο βελονισμός τα
τελευταία χρόνια είχε ως αποτέλεσμα όλο και περισσότεροι ιατροί να θέλουν να
τον συμπεριλάβουν στο οπλοστάσιο τους, κατανοώντας τα οφέλη που θα προκύψουν
από την συνδυασμένη εφαρμογή του βελονισμού και την σύγχρονη θεραπευτική
φροντίδα.
